Przejdź do treści

Nazwa demona, którego funkcją poboczną jest porywanie lub odmienianie dzieci, I / Name of the fairy whose secondary occupation was to abduct or swap children, I (mapa 10)

[na podstawie badań PAE z lat 1969-1976]

Tytuł

Nazwa demona, którego funkcją poboczną jest porywanie lub odmienianie dzieci, I / Name of the fairy whose secondary occupation was to abduct or swap children, I (mapa 10)

[na podstawie badań PAE z lat 1969-1976]

Temat

kultura duchowa ; demonologia ; zajęcia demonów ; podmiana dzieci ; porywanie dzieci ; postaci demonów ; boginka ; południca ; zmora ; diabeł ; rusałka ; demon domowy ; topielec ; strzyga ; nazwy gwarowe

Opis

mapa ukazuje nazwy demona, którego funkcją poboczną jest porywanie lub odmienianie dzieci ; zawarto na niej następujące informacje: XIII. Wątek opowiadań o porywaniu dziecka i podrzucaniu "odmieńca". Jak takiego demona, taką siłę nazywają? XVI. Demony porywające, zamieniające dzieci. 2. Jak takiego demona nazywają? Nazwa demona porywającego lub odmieniającego dzieci: 1 – "kraśnięta", 2 – "skrzat", 3 – "południca", 4 – "łojma", 5 – "zmora", "mara", 6 – "czarownica", 7 – "czercica", 8 – "zły duch", 9 – "zły", 10 – "diabeł", 11 – "rusałka", 12 – "topielec", "wodnik", 13 – "baba jaga", "baba jędza", 14 – potwierdzone informacje z kwestionariusza VII, 15 – inna nazwa (zob. mapa 9), 16 – brak tradycji, 17 – brak odpowiedzi. Kolejne cyfry w kółkach oznaczają: 1 – "wił", 2 – "straszydło", 3 – "wieczornica", 4 – "habernica", 5 – "ciota", 6 – "utopek", 7 – "strzyga", 8 – "zamion"; są to nazwy sporadycznie występujące w wierzeniach ludowych.

Uwaga:
- mapę opracowano na podstawie badań terenowych prowadzonych w latach 70. i 80. XX wieku przez Pracownię Polskiego Atlasu Etnograficznego,
- mapa dotyczy stanu zjawiska w latach 70. i 80. XX wieku,
- punkty oznaczone kolorem szarym odnoszą się do informacji z kwestionariusza PAE nr 7 pt. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe,
punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych rejonów Polski),
- o
znaczenia wykorzystane na mapie zaczerpnięto z mapy pt. Demony porywające i odmieniające niemowlęta opracowanej przez K. Jagiełę (mapa PAE nr 491, karta CCLXXVII),
- w dwóch wsiach (punkt 10.18.I – Sokólsko, ok. Strzelec Krajeńskich; 12.22.VIII – Kowalewo, ok. Kościana) odnotowano, że mamuna występuje w postaci mężczyzny,
po wnikliwej weryfikacji sygnatur miejscowości w 2016 roku okazało się, że niektóre z nich powinny znajdować się  w innych (z reguły pobliskich) polach:

  • Krzycko Wielkie - jest "12.24.IV" ma być "12.23.XVI",
  • Nowa Wieś - jest "13.19.IX" ma być "12.19.XII)",
  • Wrzosy - jest "13.26.XIII" ma być "13.27.I",
  • Laskowo - jest "15.15.IV" ma być "16.15.I",
  • Bukowice - jest "15.26.XVI" ma być "15.27.IV",
  • Pniewo (gm. Chodecz) - jest "22.22.V" ma być "21.22.VIII",
  • Młynarska Wola - jest "24.12.IV" ma być "24.11.XIV",
  • Murzasichle - jest "24.38.XVI" ma być "25.38.XIII",
  • Radzice Duże - jest "26.26.XIV" ma być "26.27.II",
  • Mchowo - jest "27.18.IV" ma być  "28.18.I)",
  • Snopki - jest "30.14.XVI" ma być "31.14.XIII",
  • Kalwaria Pacławska - jest "34.37.III" ma być "34.36.XV".

Twórca

Diakowska, Edyta

Źródło

Edyta Diakowska : Zygmunt Kłodnicki : Demony porywające i odmieniające dzieci. W : Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Red. Zygmunt Kłodnicki, Agnieszka Pieńczak. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. I : Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Wrocław : Cieszyn 2010, s. 237 ; syg. <PAE/KOM/12/>

Wydawca

Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski ; Uniwersytet Wrocławski

Data

2010

Współtwórca

Kłodnicki, Zygmunt. Kier. nauk.

Prawa

umowa z twórcą (umowa licencyjna)

Powiązanie

Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas

Format

application/pdf

Język

pol

Rodzaj

mapa

Identyfikator

syg. <PAE_MO_0698_01>

Zasięg

ogólnopolski