<em>Radła jedno- i dwurękojeściowe / One- and two-hand hoe-ploughs</em> (mapa 146, karta LXVI)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1953-1954 oraz danych z literatury]
kultura materialna ; rolnictwo ; narzędzia maszyny i urządzenia ; narzędzia do sprzężajnej uprawy ziemi ; narzędzia płużne ; radło ; radło płozowe ; radło czworoboczne ; radło rylcowe ; radło ramowate ; radło krzywogrządzielowe ; radło wewnątrzrylcowe ; radło zewnątrzrylcowe ; radło koleśne ; radło bezkoleśne ; Wielkopolska ; Śląsk ; Podlasie
mapa ukazuje występowanie radeł jedno- i dwurękojeściowych ; zawarto na niej następujące informacje:<strong> A. Radła jednorękojeściowe.</strong> <span style="text-decoration:underline;">Płozowe</span>. 1 - czworoboczne, zwane ramowatymi. <span style="text-decoration:underline;">Płozowo-rylcowe (formy przejściowe)</span>. 2 - trójkątne, z zakrzywioną grządzielą osadzoną w rylcu-płozie, 3 - trójkątne, z zakrzywioną grządzielą, w której tkwi rylec-płóz, 4 - rękojeściowo-rylcowe; rylec w formie i funkcji podobny do płozu (por. mapę 141, poz. 9b, 9c i 10). <span style="text-decoration:underline;">Rylcowe (zewnątrzrylcowe, rękojeściowo-rylcowe)</span>. 5a - bez odkładnic, 5b - z odkładnicami i drugą małą rękojeścią. <strong>B. Radła dwurękojeściowe.</strong> <span style="text-decoration:underline;">Płozowe, czworoboczne</span>. 6 - zwane ramowatymi, 7 - z zakrzywioną grządzielą (por. poz. 2 i 3), 8 - tzw. "śląskie". <span style="text-decoration:underline;">Płozowo-słupkowe</span>. 9a - bez desek do odkładania, 9b - z odkładnicami, 9c - z deseczkami odkładającymi za słupicą. <span style="text-decoration:underline;">Rylcowe, krzywogrządzielowe.</span> 10 - grządziel i rylec z jednego kawałka drewna (por. mapę 141, poz. 1, oraz mapę 146, poz. 2-4). <span style="text-decoration:underline;">Wewnątrzrylcowe</span>. 11a - typowe dla Wielkopolski i Śląska, 11b - z rylcem obrotowym (por. mapę 141, poz. 2 i 3), 12 - typowe dla Podlasia formy soszkowate (por. odmiany w mapie 141, poz. 4 i 5), 13 - z prostą grządzielą, przez którą przechodzi rylec i do której są umocowane rękojeści (por. mapę 141, poz. 6 i 7). <strong>C. Radła zewnątrzrylcowe.</strong> 14a - rękojeściowo-rylcowe bezkoleśne i bez odkładnicy, 14b - bezkoleśne z dwiema deseczkami do odkładania, 14c - koleśne z rodzajem rozgałęzień, 15 - dwukolne jednorękojeściowe z odkładnicami, "karak" (por. mapę 141, poz. 13; wg W. Łęga, <em>Ziemia malborska</em>).<strong> D. Inne oznaczenia.</strong> 16 - radła występowały, brak obiektów i danych do typologicznego określenia<br /><br /><strong>Uwagi:</strong><br />W legendzie mapy błędnie wydrukowano nazwisko autora - zamiast <Garyga> jest <Baryga>.
Garyga, Bolesław ; Osuchowska, Danuta
Polski atlas etnograficzny. T. III. Red. Józef Gajek. Warszawa 1968, syg. <PAE/AE/4> , <A.35/3>
Instytut Historii Kultury Materialnej PAN
1968
Gajek, Józef. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Polski Atlas Etnograficzny ; Polish Ethnographic Atlas
image/jpeg
pol
mapa ; atlas
syg. <PAE_MO_0163_01>
ogólnopolski
<em>Radła rylcowe / Relics of graver hoe-ploughs</em> (141, karta LXIII)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1953-1954 i innych źródeł]
kultura materialna ; rolnictwo ; narzędzia maszyny i urządzenia ; narzędzia do sprzężajnej uprawy ziemi ; narzędzia płużne ; radło ; radło rylcowe ; radło krzywogrządzielowe ; radło wewnątrzrylcowe ; radło zewnątrzrylcowe ; Wielkopolska ; Śląsk ; Podlasie
mapa ukazuje radła rylcowe ; zawarto na niej następujące informacje: <strong>A. Radła krzywogrządzielowe.</strong> 1a - grządziel i rylec z jednego kawałka drzewa; 1b - forma przejściowa. <strong>B. radła wewnątrzrylcowe</strong> z rylcem tkwiącym w grządzieli z rękojeściami umocowanymi na poziomie grządzieli, dwurękojeściowe (typowe dla Wielkopolski i Śląska). 2 - o radlicy symetrycznej, trójkątnej, z rylcem przechodzącym przez grządziel, 3 - o radlicy w kształcie łopatki, z rylcem obrotowym. <span style="text-decoration:underline;">Z rękojeściami ponad poziom grządzieli o pokroju soszkowatym (typowe dla Podlasia)</span>. 4 - bezkoleśne, 5 - z jednym kołem. <span style="text-decoration:underline;">Dwurękojeściowe, z rękojeściami odgiętymi ku górze, umocowanymi do beleczkowej grządzieli</span>. 6 - bezkoleśne o prostej grządzieli, 7 - z jednym kołem. <span style="text-decoration:underline;">Jednorękojeściowe</span>. 8 - z rylcem osadzonym w grządzieli, tworzącym rodzaj płozu. <strong>C. Radła zewnątrzrylcowe,</strong> z grządzielą przechodzącą przez słupicę, tworzącą rylec i rękojeść. <span style="text-decoration:underline;">Jednorękojeściowe</span>. 9 - bez odkładnic, 10 - z odkładniczkami. <span style="text-decoration:underline;">Dwurękojeściowe</span>. 11a -bezkolne i bez odkładnicy, 11b - z jednym kołem i rodzajem odkładnicy, 12 - bezkolne, z dwiema deseczkami do odkałania. <strong>D. Dwukolne rado jednorękojeściowe,</strong> z rylcem tkwiącym w rodzaju grządzieli spoczywającej na nasadzie osi. 13 - "karak", <strong>E. Inne oznaczenia.</strong> 14 - radła rylcowe bez bliższego określenia, 15 - nie stwierdzono istnienia radeł rylcowych w przeszłości ani w czasie badań, 16 - brak materiałów, 17 - nie uwzględniono stanu na Ziemiach Zachodnich, 18 - obszar występowania sochy (por. PAE, zeszyt I, mapa 3), 19 - obszar występowania płużyc (por. PAE, zeszyt III, mapa 148). <strong>F. Zasięgi odmian radeł rylcowych</strong> (według K. Moszyńskiego, <em>Kultura ludowa Słowian</em>, s. 151, mapa 4). 20 - z dwiema rękojeściami na poziomie grządzieli, 21 - wewnątrzrylcowe, podlaskie, 22 - radła wewnątrzrylcowe, 23 - radła wewnątrzrylcowe, formy mieszane
Garyga, Bolesław ; Osuchowska, Danuta
Instytut Historii Kultury Materialnej PAN
1968
Gajek, Józef. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Polski Atlas Etnograficzny ; Polish Ethnographic Atlas
image/jpeg
pol
mapa ; atlas
syg. <PAE_MO_0158_01>
ogólnopolski
<em>Płozowe radła czworoboczne / Four-edge runner hoe-ploughs</em> (mapa 140, karta LXII)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1953-1954 i innych źródeł]
kultura materialna ; rolnictwo ; narzędzia maszyny i urządzenia ; narzędzia do sprzężajnej uprawy ziemi ; narzędzia płużne ; radło ; radło płozowe ; radło czworoboczne ; radło rylcowe
mapa ukazuje płozowe radła czworoboczne ; zawarto na niej następujące informacje: <strong>A. Płozowe radła czworoboczne</strong>, tj. ramowate. <span style="text-decoration:underline;">Bezkoleśn</span>e. 1 - jednorękojeściowe, służące dawniej do orania, 2 - dwurękojeściowe, służące dawniej do orania i uprawy ziemniaków. <span style="text-decoration:underline;">Koleśne z dostawianą parą kół - z koleśnicami</span>. 3 - jednorękojeściowe, 4 - dwurękojeściowe. <span style="text-decoration:underline;">Z jednym kołem</span>. 5 - jednorękojeściowe, 6 - dwurękojeściowe. Inne oznaczenia. 7 - prawdopodobnie czworoboczne, bez bliższego określenia. Istniały w XIX w., rekonstrukcja na podstawie ustnej relacji, 8 - zasięg radeł czworobocznych ramowatych: a - według K. Moszyńskiego, <em>Kultura ludowa Słowian</em>, t. I, s. 151; mapa 4, a - pewny, b - prawdopodobny, 9 - inne formy radeł płozowych. <strong>B. Radła rylcowe.</strong> 10 - obszar występowania radeł rylcowych (por. mapę 141) a - pewny, b - prawdopodobny, 11 - obszar występowania radeł rylcowych według K. Moszyńskiego, jak wyżej. <strong>C. Inne oznaczenia.</strong> 12 - nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej, 13 - nie stwierdzono istnienia czworobocznych radeł płozowych, 14 - brak materiałów
Garyga, Bolesław ; Osuchowska, Danuta
Polski atlas etnograficzny. T. III. Red. Józef Gajek. Warszawa 1968, syg. <PAE/AE/4> , <A.35/3>
Instytut Historii Kultury Materialnej PAN
1968
Gajek, Józef. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Polski Atlas Etnograficzny ; Polish Ethnographic Atlas
image/jpeg
pol
mapa ; atlas
syg. <PAE_MO_0157_01>
ogólnopolski